Literaire wandeling

In de 19e eeuw heerste er extreme armoede, en de weeshuizen in de grote steden puilden uit. Het idee om deze armoede te bestrijden kwam van generaal-majoor Johannes van den Bosch. Zijn doel: de armenzorg gratis maken. De armen kregen eten, een dak boven hun hoofd en werk en scholing in gezonde plattelandslucht. Daarvoor stichtte hij in 1818 de Maatschappij van Weldadigheid, en bouwde zeven landbouwkolonies op. Twee in het zuiden, het huidige België, en vijf in Noord-Nederland, waaronder de onvrije Kolonie in Veenhuizen. De landbouwproducten die de armen er produceerden, zouden verkocht worden. Een win-winsituatie. Tenminste, zo leek het. Want in de praktijk waren de omstandigheden erbarmelijk.
‍
In 1823 werd daar Kinderkolonie in Veenhuizen aan toegevoegd, voor de huisvesting van duizenden wezen. Vanaf dat jaar werden 4.400 weeskinderen vanuit Amsterdam over de Zuiderzee verscheept naar de kinderkolonie in Veenhuizen. Vanaf hun 6e tot hun 20e werden ze te werk gesteld in de landbouwkolonie, in ruil voor eten, scholing en onderdak. Het leven in de kolonie was hard.

's Nachts sliepen ze met tachtig kinderen op één zaal, in hangmatten, met slechts één turfkachel, onder toezicht van vaak dronken zaalopzieners.
Het was er vochtig, koud en het stonk er vreselijk.
Overdag werkten de jongens op het land onder toezicht van strenge wijkmeesters, en de meisjes in de huishouding of in de textiel.
Veel kinderen waren niet opgewassen tegen het zware werk, de honger, hun heimwee, ziektes en het gebrek aan liefde, en stierven.
‍
Een van die wezen in de Kinderkolonie was de in Amsterdam geboren Karel Muller en zijn zusje Lize.
Zijn verhaal en dat van andere wezen lees je in het waargebeurde ‘De vondeling van Veenhuizen.’
‍
Niet veel mensen weten dat Veenhuizen op de schouders van de wezen rust. Het is dan ook geen fraai verhaal over wat zich daar afspeelde met die kinderen.
Veenhuizen is voornamelijk bekend als plek waar landlopers en zwervers werden opgevangen, en als gevangenisdorp.
In De vondeling van Veenhuizen heb ik een stukje van deze verborgen geschiedenis blootgelegd. De roman vertelt niet alleen over de verschrikkingen. Het is ook een spannend en soms grappig verhaal.